تشنج عبارت است از، تظاهرات بالینی تخلیه های غیر طبیعی، بیش از حد و هم زمان نورون هایی که در کورتکس مغز وجود دارند. اپی لپسی دو یا چند تشنج بی دلیل است. هر سال بین 25000 تا 40000 کودک در ایالات متحده، اولین تشنج بی دلیل و ناشی از تب را تجربه می کنند. البته بیشتر این کودکان دچار تشنج دوم نمی شوند و به درمان پروفیلاکتیتک نیاز ندارند. در این مقاله در رابطه با راهکار های کنترل و درمان اختلالات تشنج در کودکان صحبت می کنیم.
معاینه نورولوژیک و EEG، به ارزیابی و درمان کمک می کنند. بیشتر صرع شناسان برای دسته بندی انواع تشنج، به دو نوع پارشیال و جنرالیزه، از راهکارهای دسته بندی بین المللی تشنج های اپی لپتیک استفاده می کنند.
اولین تشنج در کودکان
مغزبه عنوان مرکز فرماندهی در بدن انسان علاوه بر تحریک غدد مختلف، بسیاری از اعمال را کنترل می کند. مغز در کنترل اعمال زیر مسئولیت دارد:
- محاسبات اعمال پیچیده
- تفکر و گویش
- حافظه و یادگیری
- عواطف و احساسات
تمام این کارها توسط امواج الکتریکی مختلفی که در قسمت های خاصی از مغز جریان دارد، کنترل می شود. حال اگر به دلیل خاصی از جمله ضربه و یا تب این جریان الکتریکی نظم خود را از دست بدهد، ممکن است به یکباره سراسر مغز را در بر بگیرد که به این فرایند تشنج می گویند .
به دلیل آنکه مغز کودکان تکامل کافی پیدا نکرده است و زمان نیاز دارد تا به تکامل اصلی برسد میزان تشنج در دوره کودکی بیشتر از بزرگسالان است و تقریبا تا 6 درصد کودکان به تشنج مبتلا می شوند .
می توان گفت تشنج در کودکان ناشی از عواملی خارجی است، که بر مغز تاثیر می گذارند. عواملی مانند گلوکز خون، کمبود کلسیم، تب و… مانند آن می توانند بر روی مغز اثرات منفی از خود به جا بگذارد.
در حقیقت تشنج یک نوع اختلال حمله ای و غیرعادی است که در کودکان اتفاق می افتد. کودکی که دچار تشنج می شود ممکن است تشنجی همراه با تب و یا بدون تب داشته باشد. کودکانی که دچار تشنج همراه با تب می شوند، معمولا تشنج آن ها خوش خیم است و به طور تقریبی تا سن 6 سالگی ادامه پیدا می کنند.
عوامل خطر اختلالات تشنجی در کودکان
- بیشتر موارد تشنج دارای علت ایدیوپاتیک / کریپتوژنیک هستند. سایر علل عبارتند از : علل عروقی ، تروما ، تکاملی (بیماری هایی که با عقب ماندگی ذهنی و / یا فلج مغزی همراه هستند) عفونت، نئوپلاسم و علل دژنراتیو .
تشنج های لوکال به دلیل پاتولوژی های مغزی مثل سکسه مغزی، ضایعات توموری، اشکالات رشدی یا سندرم های ژنتیکی رخ می دهند. - تشنج های با علت نامعلوم ممکن است وابسته به سن باشند.
- تشنج در کودکان ممکن است شروع کننده تشنج های مکرر باشند، ولی صرع محسوب نمی شوند.
- تشنج از هر بخشی از مغز نشات می گیرد اما معمولا در ماده خاکستری کورتکس جدید در سیستم لیمبیک، به ویژه هیپوکامپ و امیگدال محدود می شود.
به طور کلی هر سال از هر صد هزار کودک از بدو تولد تا 16 سالگی، تقریبا 40 نفر دچار تشنج می شوند. یک درصد کودکان حداقل یکبار تشنج تب دار را تا 14 سالگی تجربه می کنند.
تشنج های تونیک – کلونیک یا تشنج های پارشیال 75 درصد موارد و تشنج های ابسنس 15 درصد موارد را شامل می شوند.
تظاهرات بیماری در زمان وقوع تشنج در کودکان
- تشنج های جنرالیزه تونیک – کلونیک : سختی عضلات و لرزه متناوب، گاز گرفتن زبان، بی اختیاری، کاهش سطح هوشیاری و فاز برگشت بعد از تشنج.
- تشنج های پارشیال : معمولا کوتاه است، حرکات تونیک – کلونیک صورت، گردن و اندام ها : سر می چرخد و چشم ها به یک سمت بر می گردند.
- تشنج های پارشیال کمپلکس : کاهش هوشیاری، کودکان ممکن است حالت چشمک زدن یا خیره شدن به اشیا را پیدا کنند.
- تشنج های ابسنس : کاهش سطح هوشیاری مختصر اما بدون از دست دادن تون عضلانی
- تشنج های میوکلونیک : مختصر اما متقارن، پرش های بدن که با کاهش تون بدن و افتادن به جلو همراه است.
- اسپاسم شیر خواران : انقباضات متقارن سر، گردن و اندام ها
جلوگیری از تشنج در کودکان
در صورتی که تشنج های همراه با تب مکررا اتفاق بیفتد، لازم است که هر چه سریعتر اقدامات درمانی صورت گیرد. اگر تشنج دوبار یا بیشتر بدون علت اتفاق ییفتد و عامل بروز آن تب نباشد،ممکن است که کودک شما به بیماری صرع دچار شده باشد. بیماری صرع در کودکان در مواردی قابل درمان و گاهی نیز قابل کنترل است. در نتیجه لازم است با شروع هر کدام از علائم تشنج و یا صرع در کودکان به متخصص اطفال مراجعه کنیم .
شایع ترین تشنجی که در دوران کودکی دیده می شود، تشنج به دنبال تب می باشد. این نوع تشنج در کودکی اتفاق می افتد که حال عمومی خوبی دارد و تنها در عرض 24 ساعت درجه حرارات بدن او به بالاتر از 38 درجه می رسد. دراین حالت کودک دچار تشنج عمومی می شود که این نوع تشنج بیشتر از 3 دقیقه زمان نمی برد .
با توجه به این مورد که یکی از شایع ترین عوامل بروز تشنج، تب در کودکان می باشد، نیاز است تا والدین، سنجش تب را یاد بگیرند.
چند نکته در سنجش تب حائز اهمیت است :
- قبل از استفاده از دماسنج حتما آن را تکان دهید و توجه داشته باشید که نشانه گر دماسنج قبل از پایین ترین عدد قرار بگیرد، سپس باید دماسنج را زیر بغل کودک قرار داد و در حدود 5 دقیقه صبر کرد.
- به یاد داشته باشید که در هنگام خواندن دماسنج به آن نیم درجه اضافه کنید تا حرارت حقیقی بدن کودک مشخص گردد .
- تشنج های مکرر ممکن است در کودک، اختلالات حرکتی و یا عصبی ایجاد کند و یا به قسمت های دیگرهمچون کلیه ها آسیب وارد کند. مهمترین مسئله ای که در تشنج کودکان بایستی به آن توجه داشت، تشنج در اثر ورم پرده های مغذی است. لذا کودکان زیر 18 ماه می بایست به سرعت از نظر مننژیت بررسی شوند .
بیشتر بخوانید:
تشخیص تشنج در کودکان
در رابطه با تشنج به دنبال تب کودکان، چند مسئله مهم است که نیاز به توجه دارد، از نظر بالینی، کودکان در هنگام تشنج، تنها علائمی که دارند تب می باشد. غالب اوقات حال عمومی کودک آنچنان بد نیست و در هنگام مراجعه به متخصص اطفال تشنج تمام شده است و تنها لازم است تا اقدامات لازم جهت تشنج دوباره صورت گیرد .
در مورد تشنج در نوزادان، از آنجا که کودک سنی پایین دارد به طور حتم والدین نگران تر می شوند و لازم است کودک تحت مراقبت های لازم قرار گیرد و با کمک داروهای ضد تشنج دمای بدن کودک کنترل شود. اگر در معاینه از کودک، سیر تکامل کودک به درستی طی نشده باشد و تجربه تشنج های مکرر را داشته باشد، جز اختلالات ناشی از تب پیچیده طبقه بندی می شود.
در این مورد لازم است توسط نوار مغز و انواع تصویر برداری ها اطلاعات دقیق تری از وضعیت مغز به دست آید. طول درمان در این نوع از بیماران به وضعیت مغز بیمار و نتایج نوار مغز بستگی دارد.
درمان اختلالات تشنجی در کودکان
- در حین تشنج از بیمار در جایی امن نگهداری شود تا از آسیب دیدن در امان بماند.
- در دهان کودک چیزی قرار داده نشود.
- در صورتی که کودک استفراغ می کند، به یک طرف برگردانده شود تا از آسپیراسیون جلوگیری شود.
- درمان بیماری زمینه ای باعث تشنج و پرهیز از مواد تشنج زا
- اسپاسم های نوزادان : ویگاباترین، اسید والپوروئیک، بنزودیازپین ها ،ACTH
- جراحی صرع، ممکن است در موارد مقاوم نیز کمک کننده باشد.
پیش اگهی در رابطه با اختلالات تشنج در کودکان
پیش آگهی به علت تشج بستگی دارد. برخی از تشنج ها اثرات بدی بر رشد و تکامل کودک می گذارند. استاتوس اپیاپتیکوس که بیشتر از 30 دقیقه طول می کشد، نوعی اورژانس مهلک محسوب می شود و لازم است تا والدین به آن توجه داشته باشند.
کمتر از نیمی از تشنج های اولیه، دوباره تکرار خواهند شد.
پس از تشنج دوم، تقریبا 75 درصد موارد دچار صرع می شوند.
تشنج ها معمولا با درمان ضد تشنج مناسب برطرف می شوند یا به خوبی کنترل خواهند شد.
دکتر فرجی بهترین متخصص اطفال به والدین توصیه می کنند که با شروع علائم تب بدون علت در کودکان و تشنج هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنند تا اقدامات درمانی برای آن ها لحاظ شود .
