یبوست در شیرخواران، که از شیر مادر تغذیه می کنند بسیار شایع است. دلایل زیادی برای یبوست در نوزادان وجود دارد. با این حال، همه این موضوع را به درستی و به طور کامل درک نمی کنند. این مقاله به تعریف و علت یبوست در شیرخواران می پردازد و به سوال والدین دارای فرزند خردسال که در دوران شیردهی یبوست دارند پاسخ می دهد. به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و درمان یبوست شیرخواران و نوزادان تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
یبوست در نوزادان چیست؟
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند ممکن است تا چند روز مدفوع نداشته باشند. تا زمانی که مدفوع آنها نرم است و نوزاد به طور معمول وزن اضافه می کند، جای نگرانی نیست. اما در صورتی که کودک به مدت 4 روز یا بیشتر مدفوعی نداشته باشد و علاوه بر مدفوع خشک جامد و علائم درد و گیجی در کودک دیده شود، ممکن است کودک دچار مشکل شده باشد.
برخلاف یبوست در کودکان بالای دو سال که دفعات دفع مدفوع نوزاد در نظر گرفته می شود، برای نوزادان، یبوست بر اساس وضعیت مدفوع نوزاد تعریف می شود. نوزادان تازه متولد شده در صورت داشتن مدفوع سفت و کوچک، دچار یبوست هستند.
علل یبوست در شیرخواران
دلایل زیادی برای یبوست نوزادان در دوران شیردهی وجود دارد که مهمترین آن ها به شرح زیر است:
1- شروع غذاهای کمکی و جامد
اگر کودک شما برای اولین بار است که غذایی غیر از شیر شما را می خورد، ممکن است که به یبوست دچارشود. دلیل یبوست نوزادان اغلب این است که که پس از 6 ماه مواد غذایی مانند فرنی غلات داده می شود که فاقد فیبر است.
از طرفی با شروع مصرف غذاهای جامد در نوزاد، روش هضم کمی تغییر می کند. با شروع مصرف غذاهای جامد باید والدین کمی زمان بدهند تا بدن کودک روش صحیح برای هضم غذاهای جدید را یاد بگیرد. مصرف غذاهای با فیبر کم می تواند دلیل برای ابتلا به یبوست باشد. وقتی والدین خیلی زود این غذاها را به فرزندانشان معرفی می کنند، باعث یبوست می شود.
2- مصرف شیر خشک همراه با شیر مادر
نوزادانی که به مقدار کم با شیر مادر تغذیه می شوند، اما شیر خشک می خورند، اغلب در معرض خطر یبوست هستند. زیرا شیر مادر حاوی ترکیب متعادلی از چربی ها و همچنین پروتئین، فیبر و آب است و به نرم نگه داشتن مدفوع کودک کمک می کند.
علاوه بر این، ترکیبات مختلف پروتئین در شیر خشک نیز می تواند باعث یبوست در نوزادان شود. نوزادانی که از شیر خشک به مقدار زیاد استفاده می کنند و یبوست دارند، اغلب مدفوع سبز رنگ و سفت دارند.
مصرف شیر خشک در بیشتر موارد می تواند دلیلی بر یبوست در کودکان شناخته شود. معمولا هضم کردن شیر خشک از شیر مادر سختر است. شیر مادر بهترین تغذیه برای شیر خواراست زیرا سبب می شود تا مدفوع کودکان همیشه نرم باشد، حتی اگر نوزاد در طی چند روز حرکت روده ای نداشته باشد.
3- کم آبی بدن نوزاد
اگر بدن کودک کم آب باشد، بدن او ممکن است مایعات را از هر جایی جذب کند، هم از غذا یا نوشیدنی که مصرف می کند و هم از مدفوع موجود در روده او. این امر به طور ناخواسته باعث می شود که بافت مدفوع کودک خشک و سفت تر شود و دفع مدفوع برای کودک دشوار شود.
گاهی به دلایلی همچون دندان در آوردن کودکتان، سرما خوردگی ،بروز عفونت ها و… ممکن است بدن دچار یبوست شود . همچنین شیر خواران بزرگتر نیز به دلیل مصرف کم آب نیز گاهی دچار یبوست می گردند. در نتیجه می توان گفت هر چه مصرف آب در شیر خواران کم باشد می تواند سبب سفت شدن و خشک شدن مدفوع شود.
4- بیماری و مشکل سلامتی در نوزاد
یکی دیگر از دلایل یبوست نوزاد، بیماری و همچنین مشکلات سلامتی است. یبوست در دوران شیردهی در نوزادان می تواند به دلیل مشکلات سلامتی مانند پرکاری تیروئید، بیماری مگالوبلاستیک مادرزادی، دیابت یا بیماری های سیستم عصبی مانند فلج مغزی و عقب ماندگی باشد. گاهی نیز یبوست به دلیل وجود انواع آلرژی در کودکان، مسمومیت های غذایی در کودک بروز کند.
علائم و نشانه های یبوست در نوزادان
پیش از درمان یبوست شیرخواران باید از وجود این مشکل در آن ها اطمینان حاصل کنید. به طور کلی، علائم زیر نشان دهنده بروز یبوست در نوزادان است:
- کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج، اما این علامت شواهد قطعی دال بر یبوست در نوزادان نیست.
- مشکل در دفع مدفوع، زیرا کودک در حین اجابت مزاج تلاش بیشتری می کند و ممکن است علائم درد و بی قراری را در طول اجابت مزاج نشان دهد.
- خروج مدفوع خشک که به صورت دانه های کوچک یا سنگریزه ظاهر می شود که در نوزادان مدفوع طبیعی محسوب نمی شود.
- مدفوع بوی بسیار بدی دارد.
تعدادی از علائم وجود دارد که می تواند با یبوست در نوزادان همراه باشد، از جمله:
- نفخ شکم
- دفع گازها
- گرفتگی و شکم درد نوزادان
- بی اشتهایی
- تغییر در خلق و خو به طوری که نوزاد عصبی می شود.
همچنین اگر یبوست نوزاد با علائم زیر همراه باشد ، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید :
- دفع خون با مدفوع
- تب
- استفراغ
- خستگی و استرس
همچنین، زیرا تجمع مدفوع در داخل بدن باعث افزایش وزن نوزاد می شود و این یکی از علائمی است که بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه یبوست در شیر خواران با تغییر رژیم غذایی و یا مصرف دارو های خاص درمان می گردد . بهتر است با مشاهده کوچکترین علائم یبوست در کودک و یا نوزاد خود به بهترین متخصص اطفال مراجعه فرمایید .
درمان یبوست در شیرخواران
درمان یبوست نوزادان، نگرانی بسیاری از مادران است که در مرحله شیردهی هستند. برای درمان یبوست در شیرخواران، می توانید به برخی از راه های زیر مراجعه کنید:
1- به کودک خود آب بیشتری بدهید
مادران پس از 6 ماهگی، علاوه بر شیر دادن به نوزاد می توانند کمی آب برای نوشیدن به او بدهند. آب به انبساط مدفوع کودک و حرکت راحت تر از طریق روده کمک می کند.
2- نوع شیر خشکی که کودکتان استفاده می کند را تغییر دهید
در صورتی که نوزاد هنگام نوشیدن شیر خشک دچار یبوست شود، والدین باید شیر خشک را به نوع دیگری تغییر دهند. والدین می توانند با متخصصان اطفال و همچنین متخصصان تغذیه مجرب مشورت کنند تا مناسب ترین شیر را برای کودک خود بیابند.
3- فیبر را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید
برای نوزادانی که شروع به از شیر گرفتن کرده اند، اما اضافه کردن آب نمی تواند به بهبود علائم یبوست در کودکان کمک کند، والدین باید آنها را با سبزیجات با خاصیت ملین جایگزین کنند. مانند سیب زمینی شیرین یا سیب، آلو و گلابی. این غذاها به نرم شدن مدفوع کودک کمک می کنند و دفع او را راحت تر می کنند. برای کودکان بالای 4 ماه، والدین فقط باید آب میوه بدون شکر اضافه شده با مقدار 30 تا 50 میلی لیتر آب مخلوط با آب به نسبت 1: 1 به فرزندان خود بدهند.
نکاتی برای پیشگیری از یبوست در نوزادان
برخی نکات ساده یا خانگی که به جلوگیری و حتی درمان یبوست شیرخواران و نوزادان کمک می کند، عبارتند از:
- در صورتی که غذاهای جامد پوره شده شروع کردید، از مواد غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات و میوه های پوره شده استفاده کنید.
- در صورتی که شیرخوار با غلات تغذیه می شود، توصیه می شود به جای استفاده از دانه برنج، از بلغور جو دوسر یا گندم برای درمان یبوست شیرخواران استفاده کنید، زیرا دانه های برنج در برخی مواقع باعث ایجاد یبوست در نوزادان می شود.
- اطمینان حاصل کنید که مقدار آبی که شیرخوار بین وعده های غذایی و در طول آن می نوشد افزایش دهید.
- پاهای نوزاد را به آرامی با حرکت دوچرخه حرکت دهید.
- شکم نوزاد را در جهت عقربه های ساعت با معده خالی ماساژ دهید. این کار به مدت 1 یا 2 در روز و هر بار به مدت 5-10 دقیقه می تواند از ایجاد یبوست جلوگیری کند.
- حمام آب گرم برای نوزاد می تواند احتمال ابتلا به یبوست را کاهش دهد.
توصیه پایانی
یبوست در شیرخواران اغلب به دلیل کاهش مایعات بدن نوزاد، مصرف شیر خشک همراه با شیر مادر، شروع غذاهای کمکی و جامد ایجاد می شود. روش های ساده و متعدد خانگی برای درمان وجود دارد که به کاهش یبوست در نوزادان کمک می کند. در صورتی که روش های ذکر شده موثر واقع نشود، ممکن است یبوست کودک به دلیل بیماری یا عوارض جانبی داروها ایجاد شده باشد. اگر نوزاد شیرخوار علائمی مانند یبوست طولانی مدت، تب، اتساع شکم، یا استفراغ داشته باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک علائم یبوست طولانی مدت را نشان داد، والدین می توانند کودک را نزد پزشک ببرند و از حمایت و مشاوره پزشکان و متخصصان تغذیه بهره مند شوند.